1993-cü il, 3 oktyabr: Ulu öndər Heydər Əliyevin Prezident seçilməsi ilə Azərbaycan tarixinin yeni mərhələsi başlandı

1993-cü il oktyabrın 3-də Azərbaycan xalqı Ümummilli Lider Heydər Əliyevi böyük səs çoxluğu ilə Prezident seçdi. Bu tarixi seçim ölkə üçün həm siyasi, həm də dövlətçilik baxımından dönüş nöqtəsi oldu. Müstəqillik yolunda çətin və xaotik dövrü yaşayan Azərbaycan xalqı bu seçki ilə sabitlik, təhlükəsizlik və gələcəyə inam arzularını ifadə etdi. 1991–1993-cü illər Azərbaycan üçün mürəkkəb dövr olmuşdu. AXC-Müsavat hakimiyyəti dövründə siyasi parçalanma, iqtisadi böhran, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi və qeyri-qanuni silahlı birləşmələrin fəaliyyəti ölkədə xaos və qeyri-sabitlik yaratmışdı. Belə bir vəziyyətdə Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı xalq tərəfindən xilaskarlıq addımı kimi qiymətləndirildi.

Andiçmə mərasimində Ulu Öndər bildirdi ki, həyatının sonuna qədər xalqına sədaqətlə xidmət edəcək, ölkənin siyasi və iqtisadi stabilliyini təmin edəcək və Azərbaycanı inkişaf yoluna çıxaracaq. Bu çıxış yalnız liderlik və vəzifə öhdəliyini nümayiş etdirməklə kifayətlənmədi, eyni zamanda xalqın milli birliyinə çağırış oldu. Seçki nəticələri göstərdi ki, xalqın iradəsi və Heydər Əliyevin siyasət təcrübəsi ölkənin qarşısında duran böyük çətinliklərin həllində etibarlı zəmanət olacaqdır.

Bu tarixi hadisə Azərbaycan dövlətçiliyinin möhkəmlənməsi, müstəqilliyin qorunması və xalqın gələcəyə olan inamının bərpası baxımından mühüm mərhələ kimi tarixdə əbədi iz buraxdı.

Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycan iqtisadiyyatında əsaslı islahatlar həyata keçirildi. O, ölkəyə xarici investisiyaların cəlb edilməsini stimullaşdıran, liberal və sosialyönümlü iqtisadi model tətbiq etdi. Bu siyasət nəticəsində 1994-cü ildə “Əsrin müqaviləsi” imzalanaraq Azərbaycan neft sektorunda beynəlxalq tərəfdaşlarla əməkdaşlığı gücləndirdi, Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri və Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri layihələri reallaşdı və ölkənin enerji resursları dünya bazarına çıxarıldı. Azərbaycanın coğrafi mövqeyi və təbii ehtiyatlarından səmərəli istifadə nəticəsində strateji nəqliyyat və enerji dəhlizləri formalaşdı. Bu iqtisadi uğurlar ölkənin beynəlxalq nüfuzunu artırdı və Azərbaycanın dayanıqlı inkişaf yolunu möhkəmləndirdi.

Eyni zamanda, Heydər Əliyev milli ideologiyanın əsaslarını qoyaraq Azərbaycançılıq konsepsiyasını formalaşdırdı. Bu ideologiya milli həmrəyliyi gücləndirdi, dövlətçilik prinsiplərini möhkəmləndirdi və xalqın birliyini təmin etdi. 1995-ci ildə qəbul olunan Konstitusiya hüquqi dövlətin əsaslarını qoydu, vətəndaş hüquqlarının qorunmasını təmin etdi və demokratik islahatların başlanğıcını yaratdı.

Ulu Öndərin iqtisadi və ideoloji siyasəti bir-birini tamamlayaraq Azərbaycanın həm daxili sabitliyini, həm də beynəlxalq nüfuzunu gücləndirdi. Onun strateji baxışı nəticəsində Azərbaycan yalnız iqtisadi baxımdan deyil, həm də mədəni və milli-mənəvi baxımdan güclü dövlət kimi formalaşdı.

Ulu Öndər Heydər Əliyevin xarici siyasət kursu Azərbaycanın beynəlxalq arenada nüfuzunu əhəmiyyətli dərəcədə artırdı. O, ölkənin müstəqilliyini və suverenliyini qorumaqla yanaşı, regionda və dünyada etibarlı tərəfdaş kimi tanınmasını təmin etdi. Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycan Böyük İpək Yolunun bərpası, Avropa-Qafqaz-Asiya nəqliyyat dəhlizlərinin yaradılması və enerji resurslarının beynəlxalq bazara çıxarılması kimi strateji layihələrdə fəal iştirak etdi. Xəzərin karbohidrogen ehtiyatlarının işlənməsi və dünya bazarına çıxarılması layihələrini uğurla həyata keçirdi. Beynəlxalq təşkilatlarla bərabərhüquqlu əməkdaşlıq qurdu, ölkənin mövqeyini gücləndirdi və səs hüququ ilə iştirak etdiyi forumlarda Azərbaycanın maraqlarını qorudu. Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsini beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində dünya ictimaiyyətinə çatdırdı və Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və suverenliyini müdafiə etdi.

Bu siyasət Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunu artırmaqla yanaşı, regionda stabilliyin təmin olunmasına, strateji əməkdaşlıqların genişlənməsinə və iqtisadi layihələrin uğurla reallaşmasına imkan yaratdı.

Ulu Öndər Heydər Əliyev demokratik islahatlara və sosial siyasətin inkişafına böyük önəm verdi. Onun fəaliyyəti nəticəsində vətəndaş hüquqları qorundu və qanunun aliliyi təmin edildi. Demokratik institutlar yaradıldı və möhkəmləndirildi, vətəndaş cəmiyyəti inkişaf etdirildi. Sosial siyasət gücləndirildi, əhalinin rifahının artırılması, işsizliyin azaldılması və sosial müdafiə sisteminin təkmilləşdirilməsi istiqamətində addımlar atıldı. İnsan azadlıqlarının qorunması və milli həmrəylik əsas prioritet kimi həyata keçirildi.

Bu sahədə həyata keçirilən tədbirlər daxili sabitliyin təmin olunmasına və ölkənin dayanıqlı inkişafına zəmin yaratdı.

Heydər Əliyev həm daxili, həm də xarici siyasətdə uzaqgörənliyi, diplomatik bacarığı və strateji düşüncə tərzi ilə fərqləndi. Onun liderliyi nəticəsində Azərbaycan xalqının sevgisi və etimadı qazandı. Ölkə dünya miqyasında tanınan nüfuzlu və etibarlı tərəfdaş oldu. Dövlətçilik prinsipləri, milli ideologiya və strateji layihələr ölkənin davamlı inkişafının və suverenliyinin bünövrəsini təşkil etdi. Onun siyasi kursu bu gün də Azərbaycanın beynəlxalq mövqeyinin güclənməsinə və daxili sabitliyin qorunmasına xidmət edir.

Ümummilli Lider Heydər Əliyevin siyasi və strateji düşüncəsi, həmçinin diplomatik bacarığı Azərbaycanın regional və qlobal səviyyədə etibarlı oyunçu kimi mövqeyini möhkəmləndirdi və dövlətin uzunmüddətli inkişaf strategiyasının əsasını qoydu.

Ulu Öndər Heydər Əliyev Azərbaycanın dünya birliyinə inteqrasiyasını təmin edərək müstəqil dövlətin beynəlxalq nüfuzunu əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirdi. Onun tarazlaşdırılmış və uzaqgörən xarici siyasət kursu Azərbaycanın mövqelərini möhkəmləndirməklə yanaşı, strateji hədəflərə yönəlmiş fəaliyyət konsepsiyası idi. Bu siyasət çərçivəsində Azərbaycan regional və qlobal əməkdaşlıq əlaqələrini genişləndirdi, beynəlxalq təşkilatlarla bərabərhüquqlu əməkdaşlıq qurdu və öz mövqeyini gücləndirdi. Ölkənin xarici siyasətini iqtisadi, siyasi və diplomatik aspektlərdə müstəqil və balanslı şəkildə həyata keçirdi, beynəlxalq səviyyədə Azərbaycanın maraqlarını müdafiə edərək həm regional, həm də qlobal məsələlərdə etibarlı tərəfdaş imici qazandı.

Heydər Əliyevin kursu nəticəsində Azərbaycan Böyük İpək Yolunun bərpası və inkişafında aktiv iştirak etdi, Avropa-Qafqaz-Asiya nəqliyyat dəhlizlərinin yaradılmasını təşviq etdi və bu layihələrin reallaşmasına liderlik etdi, Xəzərin karbohidrogen ehtiyatlarının işlənməsi və dünya bazarına çıxarılmasını təmin etdi, enerji və nəqliyyat layihələri vasitəsilə Azərbaycanın strateji əhəmiyyətini artırdı və dünya iqtisadiyyatında etibarlı oyunçu imicini formalaşdırdı, regionda iqtisadi inteqrasiyanı təşviq etdi və ölkənin geosiyasi mövqeyini gücləndirdi.

Ümummilli Lider Azərbaycanın işğal olunmuş torpaqlarının beynəlxalq gündəmə gətirilməsini təmin etdi və Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həllində ölkəmizin haqqını müdafiə etdi. Onun səyləri nəticəsində Azərbaycanın ərazi bütövlüyü beynəlxalq səviyyədə dəstəkləndi, Ermənistanın işğalçılıq siyasəti pisləndi və müvafiq qətnamələr qəbul edildi, beynəlxalq tədbirlər, sammitlər və forumlarda Azərbaycan həqiqətləri ardıcıl şəkildə dünya ictimaiyyətinə çatdırıldı, diplomatlıq bacarığı və strateji yanaşması sayəsində Azərbaycanın mövqeyi möhkəmləndi və beynəlxalq aləmdə etibarlı tərəfdaş imici yaradıldı.

Bu siyasət Azərbaycanın həm təhlükəsizliyini təmin etdi, həm də strateji layihələrdə fəal iştirakını mümkün etdi, regionda stabilliyin qorunmasına, strateji əməkdaşlıqların genişlənməsinə və iqtisadi layihələrin uğurla reallaşmasına imkan yaratdı.

Ümummilli Lider Heydər Əliyev Azərbaycan xalqının müstəqillik yolunda apardığı siyasətin əsasını həmişə suverenlik və dövlət müstəqilliyi prinsiplərinə söykəmişdir. 21 sentyabr 1993-cü il tarixində Azərbaycan Respublikası Elmlər Akademiyasında ziyalılarla görüşündə o, vurğulamışdı: “Azərbaycan bir müstəqil dövlət kimi öz taleyinin sahibi, öz torpaqlarının sahibi, öz hüquqlarının sahibi olacaq və gələcək firavan həyatını özü quracaqdır.”

Bu fikir Ulu Öndərin dövlətçilik konsepsiyasının mərkəzində Azərbaycanın müstəqil siyasi subyekt kimi mövqeyini qorumaq və xalqın taleyini öz əlinə almaq əzmində olduğunu göstərir. 31 avqust 1994-cü ildə Bakı şəhərinin təhsil işçiləri ilə görüşündə isə Heydər Əliyev müstəqilliyin hər bir Azərbaycan vətəndaşı üçün müqəddəs bir məqsəd və vəzifə olduğunu bildirmişdir: “Azərbaycanın suverenliyi hər bir Azərbaycan vətəndaşı üçün ən müqəddəs məqsəddir, ən müqəddəs vəzifədir.”

Ulu Öndər Heydər Əliyev Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini xalq üçün müqəddəs bir dəyər hesab etmiş, onun qorunmasını və möhkəmləndirilməsini prioritet kimi görmüşdür. 16 dekabr 1996-cı ildə Sərhəd Qoşunlarının yaradılmasının beşilliyinə həsr olunmuş yığıncaqda qeyd etmişdir: “Biz dərk etməliyik, anlamalıyıq ki, xoşbəxt bir mərhələyə gəlib çatmışıq, milli azadlığa nail olmuşuq, müstəqil dövlətimiz var, azad, müstəqil ölkədə yaşayırıq.”

Ulu Öndər Azərbaycanın müstəqilliyini dönməz və sarsılmaz elan etmiş, onun qorunmasını hər bir vətəndaşın müqəddəs borcu hesab etmişdir. 7 may 1997-ci ildə İzmir şəhərində Azərbaycan Prezidentinə “9 Eylül” Universitetinin fəxri doktoru adı verilməsi mərasimində demişdir: “Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi dönməzdir, yenilməzdir, sarsılmazdır. Biz Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini bundan sonra da göz bəbəyimiz kimi qoruyacağıq, yüksəldəcəyik.”

8 may 1997-ci ildə İstanbulda “Fatih” Universitetinin fəxri doktoru adı verilməsi mərasimində vurğulamışdır: “Bizim, Azərbaycan dövlətinin çox gözəl gələcəyi var. Biz bu gələcəyi müstəqillik yolunda görürük. Azərbaycan üçün dövlət müstəqilliyi tarixi nailiyyətdir, ən böyük sərvətdir.”

2 avqust 1997-ci ildə Amerikanın “Hyüston Xronikal” qəzetinə müsahibəsində qeyd etmişdir: “Biz tam müstəqil bir dövlətik. Azərbaycan dünya birliyində müstəqil dövlət kimi özünəməxsus yer tutur. Bunun mənəvi əhəmiyyəti maddi əhəmiyyətindən daha da çoxdur.”

Ulu Öndər Heydər Əliyev müstəqil dövlətimizin qorunmasını və inkişafını hər bir vətəndaşın müqəddəs borcu hesab edirdi. 17 oktyabr 1997-ci il tarixində Dövlət müstəqilliyi günü münasibətilə Azərbaycan xalqına etdiyi təbrikdə bildirmişdir: “Hər birimizin müqəddəs borcu müstəqil dövlətimizin qədrini bilmək, onu qorumaq, inkişaf etdirmək dünyanın inkişaf etmiş ölkələri səviyyəsinə qaldırmaqdan ibarətdir.”

Azərbaycanın sülhpərvər siyasətinə də xüsusi önəm verən Ümummilli Lider 18 oktyabr 1998-ci il tarixində Azərbaycan Respublikasının prezidenti seçilməsi münasibətilə andiçmə mərasimində demişdir: “Azərbaycan sülhpərvər ölkədir. Biz dünyada sülh istəyirik, Qafqazda sülh istəyirik, bölgəmizdə sülh istəyirik, ölkəmizdə sülh istəyirik və buna nail olmağa çalışırıq.”

Ümummilli Lider Heydər Əliyev dövlətçilik anlayışını Azərbaycan xalqının milli ideologiyası ilə birləşdirərək ölkənin davamlı inkişafının təməlini qoymuşdur. 21 noyabr 1998-ci il tarixində Yeni Azərbaycan Partiyasının altıncı ildönümünə həsr olunmuş təntənəli yığıncaqda Ulu Öndər qeyd etmişdir: “Azərbaycan dövlətinin milli ideologiyasının özəyini, əsasını təşkil edən azərbaycançılıqdır. Dövlətçilik, milli-mənəvi dəyərlər, ümumbəşəri dəyərlər - bunlar hamısı azərbaycançılıq anlayışının tərkib hissələridir.”

Bu fikir azərbaycançılıq ideologiyasının yalnız milli kimliyi qorumaqla kifayətlənmədiyini, eyni zamanda dövlətçilik prinsipləri və ümumbəşəri dəyərlərlə vəhdət təşkil etdiyini göstərir. Heydər Əliyev dövlətçiliyi həm də hər bir vətəndaşın və cəmiyyətin əsas vəzifəsi kimi qiymətləndirmişdir. O, vurğulamışdır: “Dövlətçilik bu gün və gələcəkdə bizim hər bir vətəndaşımızın, cəmiyyətin, dövlətin əsas vəzifəsidir. Dövlətçilik Azərbaycanın müstəqilliyini, ərazi bütövlüyünü qoruyub saxlamaqdır, Azərbaycanın müstəqilliyini möhkəmləndirməkdir. Dövlətçilik hər bir vətəndaşın qəlbində olmalıdır.”

Ümummilli Lider Heydər Əliyev Azərbaycan dövlətçiliyinin əsas sütunlarından biri kimi demokrasiyanı və hüquqi dövlət prinsiplərini daim ön plana çıxarmışdır. 10 dekabr 1998-ci il tarixində keçirilən BMT-nin ümumdünya insan hüquqları bəyannaməsinin 50 illiyinə həsr olunmuş təntənəli yığıncaqda Ulu Öndər bildirmişdir: “Biz Azərbaycanda demokratik, hüquqi, dünyəvi dövlət qururuq. Bu üç söz bizim dövlət quruculuğumuzun əsas mənasını, məzmununu, əsas prinsiplərini təşkil edir. Bu sözlərin üçü də - demokratiya da, hüquq da, dünyəvilik də insan haqlarından irəliyə gələn sözlərdir. Beləliklə, biz müstəqil Azərbaycanda öz strateji yolumuzu artıq müəyyən etmişik və bu yolla gedirik.”

Ulu Öndər Heydər Əliyev milli simvolların və azərbaycançılığın dövlətçilik siyasətində xüsusi rolunu vurğulayırdı. 31 avqust 1999-cu il tarixində Respublikanın təhsil işçiləri və ali məktəblərə daxil olmuş tələbələrlə görüşündə demişdir: “Biz öz himnimizi, bayrağımızı özümüz qədər sevməliyik. Çünki bu, bizim vətənimizə, millətimizə, dövlətimizə olan sədaqət, sevgi və məhəbbətin rəmzidir.”

Eyni zamanda, 24 noyabr 1999-cu il tarixində ATƏT-in İstanbulda keçirilən zirvə görüşünün yekunlarına həsr olunmuş toplantıda Heydər Əliyev qeyd etmişdir: “Azərbaycan dünyəvi dövlətdir, öz milli ənənələri ilə bərabər, ümumbəşəri dəyərləri də qəbul edir və onlardan istifadə edir.”

Ulu Öndər Heydər Əliyev demokratik və hüquqi dövlət quruculuğunu dövlət siyasətinin əsas prinsiplərindən biri kimi vurğulayırdı. 6 may 2000-ci il tarixində Yeni Azərbaycan Partiyası Siyasi Şurasının Rəşid Behbudov adına Mahnı Teatrında keçirilən iclasında demişdir:“Dövlətin vəzifəsi ölkədə qanunun aliliyini təmin etməkdir, insanların hüquq bərabərliyini təmin etməkdir, insanların azadlığını təmin etməkdir. Vətəndaşın da vəzifəsi bütün hərəkətləri, bütün fəaliyyəti, işləri qanun çərçivəsində görməkdir.”

Bundan əlavə, 11 noyabr 2000-ci il tarixində 12 noyabr Konstitusiya günü münasibətilə Azərbaycan xalqına təbrikində qeyd etmişdir: “Demokratiya bizim üçün xaricdən gətirilmə bir dəyər deyildir, bu, Azərbaycan xalqının öz istəyidir, onun özünün müəyyən etdiyi, getmək istədiyi yoldur.”

Ulu Öndər Heydər Əliyev demokratik, hüquqi və iqtisadi baxımdan güclü Azərbaycan dövlətinin quruculuğunu daim önəmli prioritet kimi vurğulamışdır. 24 may 2000-ci il tarixində Gəncə şəhəri sakinləri qarşısında nitqində demişdir: “Bizim məqsədimiz Azərbaycanı bir müstəqil dövlət kimi yaşatmaq, inkişaf etdirmək, dünya dövlətləri içərisində güclü, iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş bir dövlətə çevirməkdir. Bizim məqsədimiz Azərbaycanı tam demokratik dövlət etməkdən, demokratiya yolu ilə irəlilətməkdən və ölkəmizdə hər bir vətəndaşın hüquqlarını qorumaqdan, azadlığını təmin etməkdən ibarətdir.”

29 dekabr 2000-ci il tarixində Yeni əsr və üçüncü minillik münasibətilə Azərbaycan xalqına müraciətində əlavə etmişdir: “Demokratiyanın hüdudları genişdir. Odur ki, o, hər xalqın mentalitetinə, hər bir cəmiyyətin, hər bir dövrün tələblərinə uyğun olaraq inkişaf edir.”

Ulu Öndər həmçinin ölkədə sülh və əmin-amanlığın vacibliyini vurğulamışdır. 4 iyul 2001-ci il tarixində ABŞ-ın Azərbaycandakı səfirliyinin təşkil etdiyi rəsmi qəbulda demişdir: “Mən tam əminəm ki, Azərbaycan xalqı bu böyük yol ilə - müstəqillik yolu ilə, demokratiya yolu ilə, insan azadlıqları yolu ilə, bazar iqtisadiyyatı yolu ilə sürətlə irəliləyəcəkdir. Bütün bunlar üçün sülh lazımdır. Sülh, əmin-amanlıq üçün ölkədə sülh lazımdır, bölgədə sülh lazımdır, cahanda sülh lazımdır.”

Azərbaycanın milli simvolları və dövlət müstəqilliyi barədə düşüncələrini 17 oktyabr 2001-ci il tarixində Dövlət müstəqilliyinin 10-cu ildönümünə həsr olunmuş mərasimdə belə ifadə etmişdir:

“İndi dünyada müstəqil Azərbaycan dövləti var. Onun milli dövlət bayrağı var, milli himni var, milli gerbi var. Azərbaycan dünya birliyində özünə layiq yer tutubdur. Azərbaycanın dövlət bayrağı bütün beynəlxalq təşkilatların iqamətgahları qarşısında dalğalanır, müstəqil Azərbaycanın başı üstündə dalğalanır və daim dalğalanacaqdır, bu yüksəkliklərə qalxmış bayraq bundan sonra heç vaxt enməyəcəkdir.”

10 noyabr 2001-ci il tarixində Dünya Azərbaycanlılarının I qurultayında isə milli ideyalar və azərbaycançılığın əhəmiyyəti barədə demişdir: “Müstəqil Azərbaycan dövlətinin əsas ideyası azərbaycançılıqdır. Hər bir azərbaycanlı öz milli mənsubiyyətinə görə qürur hissi keçirməlidir və biz azərbaycançılığı - Azərbaycanın dilini, mədəniyyətini, milli-mənəvi dəyərlərini, adət-ənənələrini yaşatmalıyıq.”