DÜNYA AZƏRBAYCANLILARININ HƏMRƏYLİYİ GÜNÜ: MİLLİ BİRLİYİN, DİASPOR GÜCÜNÜN VƏ DÖVLƏTÇİLİK STRATEGIYASININ TƏNTƏNƏSİ

Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Günü Azərbaycan xalqının milli birliyinin, dövlətçilik prinsiplərinin və milli-mənəvi dəyərlərin təcəssümüdür. Bu gün yalnız rəsmi bayram kimi qeyd olunmur, həm də bütün azərbaycanlılar üçün milli qürur, vətənpərvərlik və həmrəylik ideallarının canlı simvoludur. Dövlətimizin bu günün qeyd olunmasını rəsmi səviyyədə təmin etməsi xalqımızın azadlıq mübarizəsinin, milli kimlik və dövlətçilik ənənələrinin məntiqi nəticəsi kimi qiymətləndirilir. Qədim və zəngin tarixi, mədəni irsi və milli-mənəvi dəyərləri ilə seçilən Azərbaycan xalqı bu bayram vasitəsilə həm keçmişini yad edir, həm də gələcək nəsillərə vətənpərvərlik və milli birlik ruhunu ötürür.

Ulu Öndər Heydər Əliyevin sədrliyi ilə 1991-ci il dekabrın 16-da Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi gününü təsis etmişdir. Ali Məclis bununla bağlı qanunvericilik aktının qəbul edilməsi üçün Azərbaycan Respublikasının Ali Sovetinə müraciət etmiş və dekabrın 31-i rəsmi bayram günü elan edilmişdir. Bu qərar, Sovet İttifaqının dağılmasından sonra Şimali və Cənubi Azərbaycan azərbaycanlıları arasında tarixi birlik ideyasının simvolik təcəssümü olmuşdur. Sovet dövrünün sonlarında, Araz çayının hər iki sahilində yaşayan azərbaycanlıların sərhəd yürüşləri milli həmrəylik rəmzi kimi dünya ictimaiyyətinə nümayiş etdirilmişdir. Uzun illər bir-birindən ayrı düşmüş qardaş və bacıların birləşməsi, həmçinin tarixi torpaqlarla bağlı milli şüurun güclənməsi bu hadisələrin mədəni və ideoloji əhəmiyyətini artırmışdır. Həmrəylik günü milli birliyin, Azərbaycana məhəbbətin və Vətənə bağlılıq hisslərinin simvolu kimi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

Ulu Öndər Heydər Əliyev xaricdə yaşayan azərbaycanlıların birliyi və təşkilatlanmasını daim diqqət mərkəzində saxlamışdır. Onun təşəbbüsü ilə keçirilən Dünya Azərbaycanlılarının I Qurultayı (2001) xaricdəki soydaşlarımızın milli-mənəvi şüurunun güclənməsi, vahid ideoloji platforma ətrafında birləşməsi və dövlətlə sıx əlaqələrinin təmin edilməsi üçün yeni mərhələnin başlanğıcı olmuşdur. Qurultay xaricdə yaşayan soydaşlarımızın milli mənlik şüurunun güclənməsinə və müxtəlif ölkələrdə azərbaycanlı icmalarının təşkilatlanmasının artmasına ciddi təsir göstərmişdir. Bu tədbirlər nəticəsində, 2002-ci il 5 iyul tarixli Fərmanla Xarici Ölkələrdə Yaşayan Azərbaycanlılarla İş üzrə Dövlət Komitəsi yaradılmış, dekabrın 27-də isə “Xaricdə yaşayan azərbaycanlılarla bağlı dövlət siyasəti haqqında” Qanun qəbul edilmişdir. Bu addımlar diaspora ilə əlaqələrin dövlət siyasətində prioritet sahəyə çevrilməsini təmin etmiş, milli həmrəylik ideyasının qanunvericilik səviyyəsində qorunmasına xidmət etmişdir. Ulu Öndər həmçinin xarici ölkələrə səfərləri zamanı həmin ölkələrdə yaşayan həmvətənlərimizlə görüşlər keçirərək, onların problemləri ilə yaxından maraqlanmış və daha sıx təşkilatlanmaları üçün dəyərli tövsiyələr vermişdir.

Prezident İlham Əliyev Ulu Öndərin başladığı ənənəni davam etdirərək, xaricdə yaşayan azərbaycanlılarla əlaqələrin gücləndirilməsini dövlət siyasətinin prioritet istiqamətinə çevirmişdir. Prezident İlham Əliyev bütün xarici səfərləri zamanı diaspor nümayəndələri ilə görüşərək onların narahatlıq və problemlərini dinləyir, dəyərli tövsiyələrini verir və birgə layihələrdə iştirak etməyə dəstək olur. Bu siyasət nəticəsində xaricdə yaşayan azərbaycanlılar yaşadıqları ölkələrin sosial-iqtisadi, ictimai-siyasi və mədəni həyatında fəal rol oynayır, Azərbaycanın həqiqətlərini dünya ictimaiyyətinə çatdırır və milli-mənəvi dəyərlərin qorunmasına töhfə verirlər.

Dövlətimizin diaspora siyasətinin mühüm istiqamətləri arasında Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin yaradılması və fəaliyyətinin koordinasiyası, Azərbaycan Diasporuna Dəstək Fondunun təsisi ilə diaspora fəaliyyətinə maddi-texniki dəstəyin təmin edilməsi və “Diaspor fəaliyyətində xidmətə görə” medalı ilə xaricdə yaşayan azərbaycanlıların fəaliyyətinin təşviq edilməsi yer alır. Xaricdə 561 diaspor təşkilatı, 15 Koordinasiya Şurası və 31 Azərbaycan Evinin fəaliyyəti diaspora nümayəndələrinin milli həmrəylik, ideoloji birlik və dövlətə sədaqət prinsipləri ətrafında fəaliyyət göstərməsinə xidmət edir.

2020-ci il Vətən müharibəsi Azərbaycan xalqının milli həmrəyliyini bütün dünyaya nümayiş etdirdi. Xaricdə yaşayan soydaşlarımız müharibə dövründə Azərbaycanın haqq səsini beynəlxalq aləmdə çatdırmaq üçün fəal fəaliyyət göstərmiş, daha sıx birləşmiş və dövlətimizin dəstəyi ilə mübarizədə iştirak etmişdir. Prezident İlham Əliyevin siyasi və hərbi qətiyyəti xalqımızın həmrəyliyini gücləndirmiş, qələbəyə aparan yolun ən vacib elementlərindən biri olmuşdur.

Azərbaycan və Türk diaspor təşkilatlarının əməkdaşlığı, “Bir millət, iki dövlət” prinsipi əsasında həyata keçirilən layihələr milli həmrəyliyin qorunması və Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunun artırılması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. ABŞ, Fransa, Rusiya, Türkiyə, Polşa və digər ölkələrdə fəaliyyət göstərən Azərbaycan icmaları erməni lobbi dairələrinin yalan və təxribatlarına qarşı birgə fəaliyyət göstərir. Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv ölkələrin diaspor məsələlərinə məsul dövlət qurumlarının rəhbərlərinin Budapeştdə keçirilmiş görüşündə qəbul edilən “Diaspor üzrə Birgə Fəaliyyət Planı” (2025) Azərbaycan diasporunun beynəlxalq səviyyədə koordinasiyasını gücləndirmişdir.

Həmrəylik günü milli birliyin, dövlətçilik ənənələrinin və mədəni dəyərlərin simvolu olaraq Azərbaycan diasporunun fəaliyyətini təşviq edir, xaricdə yaşayan soydaşlarımız arasında milli həmrəyliyi möhkəmləndirir, Azərbaycan həqiqətlərinin beynəlxalq aləmdə təbliğini təmin edir və millətimizin tarixi və mədəni irsini gələcək nəsillərə çatdırır. Bu gün həm də Vətənə bağlılıq və milli-mənəvi dəyərlərin qorunması üçün xüsusi platformadır. Dövlətimizin diaspora siyasəti və xaricdə yaşayan azərbaycanlıların fəallığı həmrəylik gününün yalnız bayram deyil, milli birliyin, ideoloji davamlılığın və beynəlxalq nüfuzun möhkəmlənməsində həlledici rol oynadığını göstərir.

22 aprel 2022-ci ildə Azərbaycan tarixində xüsusi yer tutan bir hadisə baş vermişdir – Şuşa şəhərində Dünya Azərbaycanlılarının V Qurultayı – Zəfər Qurultayı keçirilmişdir. Bu qurultay yalnız xaricdə yaşayan azərbaycanlıları bir araya gətirmək məqsədilə deyil, eyni zamanda tarixi qələbəmizin, milli birliyin və dövlətimizin gücünün nümayişi kimi əhəmiyyət daşımışdır. Prezident İlham Əliyev çıxışında vurğulamışdır ki, “Biz bu gün azad Qarabağda, azad Şuşada Dünya Azərbaycanlılarının Qurultayını keçiririk. Bu qurultayın adı Zəfər Qurultayıdır və bu, təbiidir. Çünki tarixi Zəfərdən sonra ilk dəfədir ki, dünya azərbaycanlıları toplaşır, qurultay keçirir və ümumiyyətlə Zəfər adı xalqımıza çox yaraşır. Siz buraya Zəfər yolu ilə gəlmisiniz, qurultayın adı Zəfər Qurultayıdır.”

Prezident İlham Əliyev çıxışında həmçinin qeyd etmişdir ki, azad edilmiş ərazilərdə Zəfər muzeylərinin inşa olunması gələcək nəsillərə milli qürur və qəhrəmanlıq nümunəsini çatdırmaq məqsədi daşıyır. O bildirib ki, bundan sonra Azərbaycan xalqı müzəffər xalq kimi əbədi yaşayacaq və dövlətimiz qalib dövlət kimi fəaliyyət göstərəcəkdir. Bu, yalnız Azərbaycanda yaşayanlar üçün deyil, xaricdəki azərbaycanlılar üçün də böyük xoşbəxtlik mənbəyidir.

Zəfər Qurultayının keçirilməsi həm də müstəqillik dövründə yetişən gənclərin vətənpərvərlik ruhunun nəticəsi kimi qiymətləndirilmişdir. Prezident İlham Əliyev çıxışında xatırlatmışdır ki, 2001-ci ildə Ulu Öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə keçirilmiş ilk qurultay Azərbaycan diasporunun təşkilatlanması, milli birlik və ideoloji həmrəylik baxımından mühüm tarixi hadisə olmuşdur. “Ulu Öndərin sözləri gerçəyə çevrildi və V Qurultaya hazırlıq işləri başlayarkən mən dedim ki, bu qurultay mütləq Şuşada keçirilməlidir” – deyə dövlət başçısı əlavə etmişdir.

Zəfər Qurultayında bir sıra mühüm sənədlər qəbul edilmişdir ki, bunlar dünya azərbaycanlılarının həmrəyliyini möhkəmləndirməyi, Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunu artırmağı və milli həmrəyliyi təşviq etməyi hədəfləyirdi. Bunlar arasında Dünya Azərbaycanlılarının V Qurultayı nümayəndələrinin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevə müraciəti, nümayəndələrin dünya azərbaycanlılarına müraciəti, qurultayın beynəlxalq ictimaiyyətə müraciəti, BMT-nin Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatına (UNESCO) və BMT-nin Ətraf Mühit Proqramına (UNEP) müraciətləri, həmçinin qurultayın Qətnaməsi yer alır. Bu sənədlər diaspor fəaliyyətinin sistemləşdirilməsi, dünya azərbaycanlılarının vahid platformada birləşdirilməsi və beynəlxalq aləmdə Azərbaycanın haqq səsinin daha geniş şəkildə təbliğ olunması baxımından tarixi əhəmiyyətə malikdir.

Prezident İlham Əliyev 2023-cü ildə Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Günü və Yeni il münasibətilə etdiyi müraciətində vurğulamışdır ki, tarixi Zəfər bütün dünya azərbaycanlılarını birləşdirən, milli birliyi möhkəmləndirən amil olmuşdur. O bildirmişdir ki, bu gün bütün dünya azərbaycanlıları haqlı olaraq müstəqil Azərbaycanla fəxr edir və Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Gününü tam yeni bir ovqatla qeyd edir. Artıq üç ildir ki, dünya azərbaycanlıları bütün Azərbaycan xalqı kimi ruh yüksəkliyi ilə yaşayır, başını dik tutub alnıaçıq, üzüağ həyatlarını davam etdirir. Prezident İlham Əliyev əlavə etmişdir ki, İkinci Qarabağ müharibəsində qazanılmış Zəfər və antiterror əməliyyatları, işğalçılardan azad olunma və separatçı rejimin çökməsi bütün azərbaycanlıları bir yumruq halına gətirmişdir. “Dəmir yumruq” simvolu bu Zəfərin və xalqın birliyinin rəmzi kimi bütün azərbaycanlılar üçün əbədidir və milli həmrəyliyin qorunmasını nümayiş etdirir.

Dünya Azərbaycanlılarının V Qurultayı – Zəfər Qurultayı tarixi, ideoloji və diplomatik əhəmiyyəti ilə seçilir. Bu qurultay milli birlik və dövlətçilik strategiyasının, həmçinin diaspora siyasətinin uğurla həyata keçirilməsinin canlı nümunəsidir. Tarixi Zəfər, müzəffər Azərbaycan xalqının birliyi və həmrəyliyi, xaricdə yaşayan soydaşlarımızın fəallığı, dövlətin dəstəyi ilə milli-mənəvi dəyərlərin qorunması və təbliği Zəfər Qurultayının əsas mesajını təşkil edir. Bu qurultay həm tariximizə, həm də gələcək nəsillərə örnək olaraq Azərbaycan diasporunun fəaliyyətində yeni bir mərhələnin başlanğıcını simvolizə edir.